Menopauza, dość niefortunnie nazywana również okresem przekwitania to w nomenklaturze medycznej czas w życiu kobiety, kiedy przestaje ona miesiączkować. Poprzedzają go zmiany w wydzielaniu hormonów, przede wszystkim estrogenów. Ich spadek wpływa na funkcjonowanie wielu układów, a także na zmianę nastroju. W ginekologii właśnie w tym czasie rozpoznaje się menopauzalny zespół moczowo-płciowy (GSM). Schorzenie to wynika z niedoboru estrogenów w kobiecym układzie moczowo-płciowym, w tym w pochwie, wargach sromowych, a także cewce moczowej i pęcherzu moczowym. Jakie są jego objawy? Jak zadbać o swoje zdrowie intymne w trakcie menopauzy?

Estrogen i jego wpływ na zdrowie intymne w okresie menopauzy

Estrogen jest istotnym hormonem świadczącym o zdrowiu kobiet. Zwiększa ukrwienie tkanek i utrzymuje ich elastyczność. Z tego powodu często bywa nazywany hormonem młodości. Spadek jego poziomu rozpoczyna natomiast procesy zupełnie odwrotne. Około 50-55 roku życiu produkcja estrogenu zmniejsza się o połowę i z biegiem lat proces ten postępuje. Konsekwencją są istotne zmiany w organizmie kobiety. Tkanki stają się delikatniejsze i mniej podatne na rozciąganie. Skóra robi się cieńsza i bardziej sucha. Procesy te nie omijają strefy intymnej, o którą w tym okresie życia trzeba zadbać ze szczególną troską.

Zmiany mikrobiomu pochwy w czasie menopauzy i konsekwencje

Głównym czynnikiem regulującym homeostazę pochwy i dolnego odcinka dróg moczowych są właśnie estrogeny. Odpowiadają one za kluczowe procesy wpływające na tzw. komfort intymny — nawilżenie i niskie pH pochwy. Gdy następuje ich spadek, wargi sromowe większe i mniejsze mogą się kurczyć lub nawet zmienić kształt. W pochwie spadek estrogenu powoduje najbardziej odczuwalne objawy. Niczym efekt domina obniżenie tego hormonu przyczynia się do spadku glikogenu w błonie śluzowej, który stanowi pokarm dla pałeczek kwasu mlekowego. Gdy mamy go zbyt mało, kolonie dobroczynnych bakterii Lactobacillus ulegają obniżeniu, a pH pochwy rośnie (z 4,5 nawet do 7,5). Miejsce bakterii kwasu mlekowego zastępują inne bakterie (zazwyczaj niekorzystne), co niestety sprzyja infekcjom i powoduje suchość pochwy oraz wiele innych objawów.

Menopauzalny zespół moczowo-płciowy (GSM): Objawy i rozpoznanie

Objawy, takie jak pieczenie, ból w trakcie stosunku seksualnego, suchość pochwy czy częste lub naglące oddawanie moczu spowodowane niedoborem estrogenów jeszcze jakiś czas temu określano terminem „zanikowego zapalenia pochwy”. W 2014 roku pojawiło się bardziej precyzyjne określenie — menopauzalny zespół moczowo-płciowego (GSM), które zostało przyjęte przez wiele światowych towarzystw ginekologicznych i jest oficjalną nazwą tego schorzenia.

Objawy związane z GSM mogą dotyczyć 27 do 84% kobiet w okresie pomenopauzalnym

Menopauzalny zespół moczowo-płciowy jest rozpoznawany i leczony przez lekarza ginekologa. Diagnoza wymaga stwierdzenia zarówno charakterystycznych cech w badaniu fizykalnym, jak i dokuczliwych objawów podmiotowych do których najczęściej należą:

• podrażnienie w okolicy sromu
• suchość pochwy
• uczucie pieczenia
• ból podczas oddawania moczu oraz w trakcie stosunków płciowych
• obecność patologicznej wydzieliny z pochwy
• nietrzymanie moczu
• infekcje dróg moczowych

Statystyki są niedokładne i niepełne, ponieważ schorzenie i towarzyszące jemu objawy są często traktowane przez kobiety jako wstydliwy temat tabu. Wiele z nich ma ogromny problem z rozmawianiem o nim i nie wszystkie panie zwracają się z tymi objawami do lekarza. Opieka i pomoc jest konieczna, ponieważ menopauzalny zespół moczowo-płciowy może wywierać negatywny wpływ na zdrowie seksualne i obniżać jakość życia kobiet.

Urologiczne objawy menopauzalnego zespołu moczowo-płciowego

Układ moczowo-płciowy u kobiet ma wspólne pochodzenie embriologiczne, a zmiany składu mikrobiomu pochwy i niski poziom estrogenu istotnie zwiększają częstość infekcji pęcherza moczowego. Ta korelacja jest wyjątkowo widoczna w grupie kobiet w okresie menopauzalnym, ponieważ jak pokazują statystyki, nawet połowa z nich zmaga się z problemem nietrzymania moczu.

Styl życia a ryzyko wystąpienia menopauzalnego zespołu moczowo-płciowego

Badacze i ginekolodzy zwracają uwagę na związek między stylem życia a ryzykiem wystąpienia GSM. Zauważono negatywną korelację między paleniem tytoniu i nadmiernym spożyciem alkoholu a charakterystycznymi objawami schorzenia. Ponadto stosowanie tego rodzaju używek może przyspieszyć pojawienie się menopauzy nawet o kilka lat. Nie mniejszy wpływ na kobiecą gospodarkę hormonalną ma również stres. Życie w ciągłym napięciu sprzyja zaburzeniom hormonalnym i tym samym GSM. Styl życia jest bardzo niedocenionym aspektem w dbaniu o kobiece zdrowie intymne. Mimo że wszystkie kobiety doświadczają głębokiego spadku krążących estrogenów po menopauzie, nie wszystkie z nich doświadczają objawów GSM. Tu swoją rolę mogą odgrywać czynniki związane właśnie ze stylem życia.

Leczenie GSM 

Złotym standardem w leczeniu menopauzalnego zespołu moczowo-płciowego jest dopochwowa podaż estrogenu i preparatów nawilżających na bazie kwasu hialuronowego. Pomagają one walczyć z suchością pochwy i zmniejszają bolesność stosunków seksualnych. Jednak wiele kobiet nie decyduje się na ten rodzaj terapii.

Mikrobiom jelit i pochwy w menopauzie: Związek i znaczenie dla zdrowia intymnego

Okres menopauzalny to czas, w którym z powodu drastycznych zmian hormonalnych zmienia się także mikroflora jelit, pochwy i dróg moczowych. Mikrobiom jelitowy, pochwowy i moczowy wzajemnie na siebie wpływają, dlatego dysbioza jednego z nich powoduje wiele problemów zdrowotnych. Wyniki badań sugerują, że manipulowanie mikrobiomem pochwy może np. mieć wpływ na rozwój chorób dolnych dróg moczowych. Deficyt estrogenów wpływa na mikrobiom pochwy, kolejno następuje zmniejszenie liczby pałeczek kwasu mlekowego i jednoczesne zwiększenie pH. Badacze zauważają korelację między liczebnością bakterii z rodziny Lactobacillus a suchością pochwy, która negatywnie rzutuje na tzw. komfort intymny kobiet. Związek jelit i pochwy, a przy tym również dróg moczowych jest znany nauce. Wiemy doskonale, że końcowy odcinek jelita grubego stanowi rezerwuar dla bakterii pochwowych. Drogą śluzówkową następuje przemieszczenie bakterii kwasu mlekowego z jelit do pochwy.

Synbiotykoterapia a leczenie menopauzalnego zespołu moczowo-płciowego

Dbanie o jelita to bardzo istotny element wspierający zdrowie intymne kobiet, szczególne w tak wyjątkowym okresie, jakim jest menopauza. Stosowanie przebadanych klinicznie doustnych synbiotyków ginekologicznych wykorzystuje tą fizjologiczną oś jelito-pochwa i może wspierać terapię np. suchości pochwy. Wykorzystywanie właściwości określonych szczepów z rodziny Lactobacillus będzie promować niższe pH pochwy i tym samym zmniejszać dolegliwości związane z menopauzalnym zespołem moczowo-płciowym.

Menopauza – świadoma dojrzałość: Dbanie o zdrowie intymne w tym okresie życia

Menopauza to z pewnością nie pauza, a kolejny ważny etap, w którym z niczego nie powinno się rezygnować. Tworzenie mitów i tematów tabu nie sprzyja kobiecemu zdrowiu i kreuje fałszywe przekonania o tym okresie życia.  Warto odczarowywać ten termin poprzez mądrą edukację, pamiętając, że kobiecość jest płynna i piękna na każdym etapie życia. Dbanie i rozmawianie o zdrowiu intymnym bez tabu to ważny, pierwszy krok w dbaniu o kobiece piękno w każdym wieku.

Bibliografia:

1. Mitchell: Association between postmenopausal vulvovaginal discomfort, vaginal microbiota and mucosal inflammation, Am J Obstet Gynecol. 2021 August ; 225(2): 159.e1–159.e15. doi:10.1016/j.ajog.2021.02.034
2. Brotman: Association between the vaginal microbiota, menopause status and signs of vulvovaginal atrophy, Menopause. 2014 May ; 21(5): 450–458. doi:10.1097/GME.0b013e3182a4690b.
3. Nayara Santos de Oliveira: Postmenopausal Vaginal Microbiome and Microbiota, Reprod. Health, 14 January 2022 Sec. Gynecology
4. Julian Marschalek: Influence of Orally Administered Probiotic Lactobacillus Strains on Vaginal Microbiota in Women with Breast Cancer during Chemotherapy: A Randomized Placebo Controlled Double-Blinded Pilot Study, Breast Care 2017;12:335–339

Pozostałe artykuły